Η συνέντευξη του νέου Προέδρου της ΠΟΣΔΕΠ

Από την Καθημερινή αναδημοσιεύουμε τη συνέντευξη του νέου Προέδρου της ΠΟΣΔΕΠ Νίκου Σταυρακάκη, ο οποίος διατυπώνει κάποιες, αν μη τι άλλο, ενδιαφέρουσες απόψεις. Ευχή όλων είναι η βελτίωση της εικόνας των Πανεπιστημίων και η επαναφορά του ρόλου τους ως φορέων "ελέυθερης διακίνησης ιδεών".
ΑΕΙ, αξιολόγηση και αύξηση κονδυλίων
Η τριτοβάθμια εκπαίδευση χρειάζεται βαθιές θεσμικές αλλαγές, λέει στην «Κ» ο νέος πρόεδρος της ΠΟΣΔΕΠ, Νίκος Σταυρακάκης

Του Απόστολου Λακασά

Εκείνο που προέχει και πρέπει να είναι αφετηρία συντονισμένης προσπάθειας, είναι να βγει η ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση από το τέλμα και όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν, να κάνουν αυτοκριτική και να αποδεχθούν την ανάγκη μεταρρυθμίσεων. Αυτό τονίζει με έμφαση σε συνέντευξή του στην «Κ», ο νέος πρόεδρος της ΠΟΣΔΕΠ, καθηγητής του ΕΜΠ, Νίκος Σταυρακάκης, «επικυρώνοντας» με τα λόγια του την αλλαγή σελίδας στην Ομοσπονδία των πανεπιστημιακών δασκάλων. Ο ίδιος υπογραμμίζει -την ώρα που τα φαινόμενα βίας, βανδαλισμών και καταλήψεων εντείνονται- ότι η ανάγκη αύξησης της χρηματοδότησης των ΑΕΙ πρέπει να συμβαδίζει με την αξιολόγηση και την κοινωνική λογοδοσία από τα Ιδρύματα. «Κανονικά, αυτοί που θα έπρεπε να πρωτοστατούν για την ταχύτερη, αυστηρότερη εφαρμογή της αξιολόγησης στο Ιδρυμά τους, είναι οι φοιτητές», συμπληρώνει. Παράλληλα, «απαιτείται να τεθούν όλα τα θέματα στο τραπέζι του διαλόγου και να βρεθούν λύσεις εφαρμόσιμες. Εως τώρα δεν υπήρξε μία σοβαρή και συντονισμένη προσπάθεια εμπλοκής όλων των πλευρών σε έναν διάλογο ανάλογο με την κρισιμότητα και τη δυσκολία των περιστάσεων», αναφέρει στην «Κ» ο κ. Σταυρακάκης. Μιλά για το πανεπιστημιακό άσυλο και τη στρεβλή εφαρμογή του, αλλά υποστηρίζει ότι δεν είναι κατάλληλη στιγμή να ανοίξει συζήτηση για την κατάργησή του, ενώ ζητεί διάλογο για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο, καθώς αυτό του 2007 θεωρεί ότι είναι ελλιπές και αναποτελεσματικό.

– Το τελευταίο διάστημα έχουν αυξηθεί τα φαινόμενα βίας εντός των πανεπιστημίων, ενώ η βία προέρχεται από διάφορες πλευρές. Για παράδειγμα, είδαμε φοιτητές, παρότι είναι μειοψηφία, να παρεμποδίζουν ακαδημαϊκά όργανα να λάβουν αποφάσεις. Πού οφείλονται τα φαινόμενα αυτά;

– Η βία οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων. Οι ευρύτερες συνθήκες στην κοινωνία αλλά και εντός των ΑΕΙ, τα οποία λειτουργούν με ένα θεσμικό πλαίσιο ξεπερασμένο, επιτρέπουν την ανάπτυξη φαινόμενων βίας από μειοψηφίες.

– Θεωρείται ότι υπάρχει ανάγκη ενός νέου θεσμικού πλαισίου; Προ διετίας, το 2007, ψηφίσθηκε ο νέος νόμος-πλαίσιο 3549/07. Δεν είναι επαρκής;

– Ο νέος νόμος επέφερε μικρές και όχι –πλην πολύ λίγων εξαιρέσεων – ουσιώδεις αλλαγές στη λειτουργία των ΑΕΙ. Ουσιαστικά, τα ιδρύματα διέπονται από τον νόμο-πλαίσιο του 1982. Ο νόμος του 2007 είναι ελλιπής και αναποτελεσματικός. Και δεν θα αναφερθώ σε ζητήματα που επιδέχονται βελτιωτικές αλλαγές, όπως η σύνθεση των εκλεκτορικών σωμάτων για τους πανεπιστημιακούς η συγκρότηση των οποίων είναι πολύ δύσκαμπτη διαδικασία. Χρειάζονται αλλαγές σε μεγάλα θεσμικά προβλήματα. Για παράδειγμα, το θεσμικό πλαίσιο κάνει πολύ δειλά βήματα στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της αυτοτέλειας των πανεπιστημίων. Χρειάζεται ένας νηφάλιος, ουσιαστικός και δημιουργικός διάλογος μεταξύ όλων μας, ο οποίος θα οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός νέου, ριζοσπαστικού, συνεκτικού και οραματικού θεσμικού πλαισίου.

Ζητούμενο η ασφάλεια

– Ενίσχυση της αυτοτέλειας; Μα, οι πανεπιστημιακοί δείχνουν να μην μπορούν να αξιοποιήσουν τα -έστω μικρά- περιθώρια αυτοτέλειας που έχουν για να λύσουν σοβαρά ζητήματα των ΑΕΙ. Για παράδειγμα, το θέμα του πανεπιστημιακού ασύλου. Φοιτητικές ομάδες καλυπτόμενες από το άσυλο προχωρούν σε πράξεις (π.χ. διαλύουν συνεδριάσεις οργάνων, βιαιοπραγούν, κλειδώνουν πρυτάνεις μέσα σε γραφεία κ.ά.) οι οποίες πλήττουν ευθέως την έννοια του ασύλου.

– Συμφωνώ. Ομως, η ευθύνη για όλα αυτά κατανέμεται στα θεσμικά όργανα των ιδρυμάτων και τους πανεπιστημιακούς δασκάλους. Η διέξοδος θα βρεθεί όταν ενεργοποιηθούν όλοι, σε συνεργασία και με την πολιτεία. Χρειάζεται παραγωγική συνεργασία όλων.

– Το τελευταίο διάστημα ενισχύεται ο προβληματισμός για το τι εξυπηρετεί η ύπαρξη του ασύλου εντός των ΑΕΙ. Το άσυλο μοιάζει με ταμπού, μήπως είναι καιρός να καταργηθεί;

– Το πανεπιστημιακό άσυλο είναι μία κατάκτηση χαλεπών καιρών. Είναι ένα θέμα φορτισμένο πολιτικά και συναισθηματικά. Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για μία συζήτηση κατάργησής του. Πρώτιστο καθήκον όσων έχουν μερίδιο ευθύνης είναι να λειτουργούν τα πανεπιστήμια μέσα στο πλαίσιο του ακαδημαϊκού πολιτισμού, συνιστώσα του οποίου είναι το άσυλο. Τονίζω προς πάσα κατεύθυνση: το αίτιο για τα αρνητικά φαινόμενα της τελευταίας περιόδου είναι η αδυναμία συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων για εφαρμογή του νομικού πλαισίου. Ομως πάνω από όλα αυτά, το μεγάλο ζητούμενο είναι ο σχεδιασμός με βάση τη διεθνή εμπειρία –αφού η αντίστοιχη ελληνική είναι δυστυχώς ανύπαρκτη– ενός ολοκληρωμένου σχεδίου της ασφάλειας των πανεπιστημιακών εγκαταστάσεων (κτιρίων, εργαστηρίων αλλά και ανθρώπων) κάτι που είναι πέρα από πολιτικές και ιδεολογίες...

Νέες προτεραιότητες

– Ποια θα είναι τα πρώτα βήματα της νέας ηγεσίας της ΠΟΣΔΕΠ;

– Κατ’ αρχάς έχει προγραμματισθεί μέσα στην εβδομάδα συνάντηση με την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας. Από την άλλη, για τα μείζονα θέματα θα συγκροτήσουμε ομάδες εργασίας με τη συμμετοχή μελών από την Eκτελεστική Γραμματεία, τη διοικούσα επιτροπή της ΠΟΣΔΕΠ, με τη συμμετοχή συναδέλφων από τα πανεπιστήμια, ακόμη και ανθρώπων εκτός πανεπιστημίων. Επίσης, θα επανέλθουμε στο Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας. Θα συμμετάσχουμε στον κρίσιμο διάλογο για την αναμόρφωση του λυκείου και το σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ. Η συμμετοχή μας δεν αποκλείει τη διαφοροποίηση της στάσης μας όταν στοιχειώδεις προϋποθέσεις ουσιαστικού διαλόγου δεν πληρούνται.

Ως συνδικαλιστικό όργανο θα προτάξουμε και τα οικονομικά αιτήματα του κλάδου. Τα οικονομικά των πανεπιστημιακών είναι ένα σοβαρό θέμα, που χρειάζεται μια αντιμετώπιση που να ξεφεύγει από την πεπατημένη. Η αντιμετώπιση των οικονομικών αιτημάτων πρέπει να προβάλλει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πανεπιστημιακού λειτουργήματος. Η ενσωμάτωση των επιδομάτων στον βασικό μισθό είναι αίτημα που αντέχει στον λογικό και κοινωνικό έλεγχο, καθώς πρόκειται για επιδόματα, όπως διδακτικής προετοιμασίας κ.ά., που αφορούν τον σκληρό πυρήνα της εργασίας μας. Ενα άλλο θέμα είναι και η ουσιαστική οικονομική ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας των πανεπιστημιακών.

Τα πανεπιστήμια να λογοδοτούν στην κοινωνία

– Πάγιο αίτημα των ΑΕΙ είναι η αύξηση της κρατικής χρηματοδότησής τους. Μήπως όμως με την παρούσα κατάσταση, τα επιπλέον κονδύλια είναι σαν να ρίχνουμε νερό σε ένα τρύπιο πιθάρι;

– Γι’ αυτό χρειάζονται και οι ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Η ελληνική Πολιτεία οφείλει να αυξήσει σταδιακά αλλά σημαντικά τη χρηματοδότηση σε επίπεδα σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Ομως, ταυτόχρονα, αυτό απαιτεί αξιολόγηση και κοινωνική λογοδοσία, τα αποτελέσματα των οποίων θα χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση των ιδρυμάτων που έχουν προβλήματα. Παράλληλα, να προαχθεί η αριστεία. Κέντρα αριστείας, τα οποία στελεχώνονται από υψηλού επιπέδου πανεπιστημιακούς και φοιτητές με στόχο την προαγωγή της έρευνας, υπάρχουν σε όλες τις χώρες με προηγμένα εκπαιδευτικά συστήματα. Βέβαια, τα ΑΕΙ πρέπει να αποδεχθούν την κουλτούρα της αξιολόγησης, την κουλτούρα της διασφάλισης της ποιότητας σε όλο το φάσμα των ακαδημαϊκών τους δραστηριοτήτων.

– Προκαλεί αρνητικότατες εντυπώσεις το γεγονός ότι σε έναν χώρο όπως ο ακαδημαϊκός δεν υπάρχει «κουλτούρα» αξιολόγησης.

– Πρέπει να παρατηρήσω ότι η πλειονότητα των ανθρώπων στα πανεπιστήμια αποδέχεται την αξιολόγηση. Υπάρχουν όμως κάποιες μειοψηφίες που αντιτίθενται. Δεν μπορώ να κατανοήσω το γιατί. Ειδικά δεν μπορώ να κατανοήσω πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν φοιτητές, που αντιτίθενται στην αξιολόγηση – λογικά θα έπρεπε αυτοί να πρωτοστατούν για την ταχύτερη και αυστηρότερη εφαρμογή της αξιολόγησης στο ίδρυμά τους…

– Μήπως, λοιπόν, οι μειοψηφίες κυβερνούν τα πανεπιστήμια;

– Σε πολλές περιπτώσεις είναι ηχηρές. Αυτό θα αλλάξει με τη συνεργασία όλων των ακαδημαϊκών δυνάμεων στο κάθε ίδρυμα.

Εδώ, όπως και γενικότερα στην κοινωνία αλλά και τη φύση, ισχύει ο νόμος του ζωτικού χώρου· όποιος εγκαταλείπει χώρο που του ανήκει, κάποιος άλλος θα βρεθεί να τον καλύψει. Τα πανεπιστήμια παράγουν έργο, διαθέτουν σοβαρές δυνάμεις, έχουν ουσιαστικά αιτήματα που πρέπει να διεκδικήσουν. Είναι όπως στις καταλήψεις. Είμαι υπέρ μιας αντίδρασης, γιατί όχι μιας κατάληψης ΑΕΙ, που θα είναι μαζική και θα προβάλει σοβαρά αιτήματα. Δεν είμαι υπέρ ενός πανεπιστημίου κλειδωμένου από κάποιους που παίρνουν τα κλειδιά και φεύγουν.