Του Γιώργου Λεκάκη.Δεν είναι λίγα τα στοιχεία που μπορούν να στοιχειοθετήσουν πως η Κολχίδα των Αργοναυτικών δεν είναι η γνωστή Κολχίς του Πόντου, αλλά τμήμα μεταξύ Βολιβίας-Περού, γύρω από την λίμνη Τιτικάκα, στα σύνορα Αργεντινής-Βολιβίας.
Μάλιστα, λένε, πως η πανάρχαια φυλή Ινδιάνων Κόλχι είναι απομεινάρι των Κόλχων, γι' αυτό και χρησιμοποιούν πολλάκις στα σύμβολά τους τον ελληνικό μαίανδρο. Άρα οι σχέσεις Ελλήνων-Νοτιοαμερικανών τραβάει σε απίστευτα βάθη χρόνου, που μένει σε επόμενες γενεές επιστημόνων, αποδεσμευμένων από στεγανά, να ερευνήσουν.
Άλλωστε το όνομα της χώρας ετυμολογείται από την αρχαία ελληνική (ομηρική) ρίζα αργ- (> αργής, άργιλλος, άργος, κλπ.) που σημαίνει φωτεινός, λαμπρός, φεγγοβόλος, άσπρος, εξ αιτίας του άσπρου της χώματος.
Ο πρώτος πρόεδρος της Ενώμένης Αργεντινής Δημοκρατίας, ήταν ένας Έλληνας, ο Βλαδίμηρος (Βαρθολομαίος) Δημητρίου (Μήτρε στην βορειοηπειρωτική > Μίτρε στην ισπανική, 1821-1906), Βορειοηπειρώτης εκ Χιμάρας. Αυτός, μετανάστης 4ης γενεάς, όταν τελείωσε ο 7ετής εμφύλιος με την Μάχη της Σεπέντα (1859), και το Μπ. Άυρες υποτάχθηκε στην Ομοσπονδία, ανήλθε στο υψηλότερο αξίωμα της χώρας (1862). Και ίσως γι' αυτό η σημαία της να είναι γαλανόλευκη. Στην διάρκεια της προεδρίας του, έγινε ο αιματηρός πόλεμος Αργεντινής-Ουρουγουάη, που στοίχισε στην Αργεντινή 50.000 άνδρες και πολλές υλικές ζημιές (200 εκατ. πιάστρα). Διάδοχος του προέδρου Δημητρίου ήταν ο Σαρμιέντο (1868-1874), που προσπάθησε να φέρει μετανάστες στην Αργεντινή, αλλά τον εμπόδισε ο εθνικιστής στρατηγός Δημητρίου, με στασιαστικό κίνημα. Ακολούθησε εμφύλιος, οι στασιαστές υπετάχθησαν, και εν τέλει το Μπ. Άυρες ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα της Αργεντινής, το 1880, υπό τον Ρόκα.
Η οικογένεια του Δημητρίου συνδεόταν φιλικά με την μεγάλη οικογένεια Ηπειρωτών ευεργετών Ζάππα, απ' το Λάμποβο της Β. Ηπείρου. Η οικογένεια Δημητρίου πένθησε πολύ τον θάνατο του Ζάππα (1865). Οι πρόγονοι του Βαρθ. Δημητρίου άφησαν περί το 1670 την Χιμάρα, ακολουθώντας το μεγάλο ρεύμα φυγής του ελληνικού πληθυσμού της περιοχής, που έφευγε (κυρίως προς την ελεύθερη Ιταλία) για να μην υπηρετήσει στον τουρκικό στρατό. Αυτό ακριβώς εξιστορεί το δημοτικό, όταν λέει.
«Δέλβινο και Τσαμουριά δεν τα δίνουν τα παιδιά, για νιζάμ του βασιλιά».
Η οικογένεια Δημητρίου ακολούθησε το δρομολόι αναζητήσεως νέας ζωής Γένοβα-Ενετία-Πειραιά-Αθήναι (1678) κι απ' εκεί Ουρουγουάη.
Από την Ουρουγουάη οι Έλληνες διεσπάρησαν σε όλην την Ν. Αμερική. Κι αυτό συνεχίσθηκε έως τις αρχές του 20ού αι. (1907-1911). Την πρώτη δεκαετία του 20ού αι. περισσότεροι από 10.000 Έλληνες (κυρίως από Κρήτη, κ.α.) κατέφθασαν ως μετανάστες στην Ουρουγουάη, ενώ περίσσότεροι από 50.000 - κατά το πλείστον μικρέμποροι - έφθασαν στην Αργεντινή!
Στην Αργεντινή, που μαχόταν για την ανεξαρτησία της, ως ήρωάς της τιμάται κι ένας άλλος Έλλην, ο Ιωάννης Γεωργίου (1833-1935), από το «ανταρτοχώρι της Σάμου», Πλάτανο. Αυτός ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που εξεμέτρησε την Παταγονία και την Γη του Πυρός (1855-1890)! Μάλιστα, όταν ο Δαρβίνος μελετούσε την περιοχή, ο Σαμιώτης συνεργάσθηκε μαζί του! Το όνομά του και η δράση του έγιναν λαϊκό παραμύθι στην Αργεντινή! Έγινε μύθος και πέθανε σε βαθύ γήρας (102 ετών) στον Κάμπο του Μπ. Άυρες, χωρίς ν' αφήσει απογόνους. Όσοι γνώρισαν τον Γεωργίου, έλεγαν πως μιλούσε για την πατρίδα του, την Σάμο, σαν να μην έφυγε ποτέ απ' αυτήν. (Πριν απ' αυτόν έφθανε στα λιμάνια της Ν. Αμερικής ο επίσης Σάμιος καπετάν Σταμάτης Γεωργιάδης, με το σκαρί του «Αχιλλέυς» - ο μετέπειτα ξακουστός πολέμαρχος του Αγώνος του 1821).
Αλλά δεν ήταν ο μόνος Έλλην πεσών για την ανεξαρτησία της Αργεντινής. Ως ήρωας αυτού του αγώνος τιμάται και ο Μιχ. Σπύρου, εκ Λέσβου, ο οποίος στα στερνά, ανατίναξε το καράβι του, για να μην πέσει στα χέρια των εχθρών του.
Η οικογένεια Δημητρίου έφθασε στο Μπουένος Άυρες. Εκεί μέσα σ' ένα καφενείο, του Χιώτη Α. Ζέππου, τρεις Έλληνες της διασποράς, ο Σαμιώτης Κώστας Καρούλιας (πρόγονος του παλαιμάχου ποδοσφαιριστή και νυν προπονητή Νίκου Καρούλια), ο Σιάκης από την Βυτίνα (Αρκαδίας) και ο Σπ. Σπυριδάκης ίδρυσαν την ποδοσφαιρική ομάδα-καμάρι της Αργεντινής, την Μπόκα-τζούνιορς! Μάλιστα ο Κ. Καρούλιας ίδρυσε και τον προσκοπισμό στην Αργεντινή! Ενώ ο Σπυριδάκης, που έφθασε στην Αργεντινή απ' τ' Αναφιώτικα της Πλάκας, είχε πρωτοστατήσει και στην ανέγερση του πρώτου ορθόδοξου ναού στην περιοχή.
Το λιμάνι της πόλεως οργάνωσε και πάλι ένας Έλλην, ο Εμμανουήλ Χατζιδάκης, Δωδεκανήσιος εκ Κάσου! Αυτός διέμεινε για λίγο εν Αθήναις και το 1870 έφυγε για Αργεντινή, όπου έγινε υπεύθυνος του μεγαλύτερου λιμανιού της χώρας και απ' την θέση αυτή βοηθούσε πολύ τους Έλληνες καπεταναίους που προσέγγιζαν το μεγάλο λιμάνι...
Διευθυντής της Αστυνομίας Αργεντινής χρημάτισε ένας άλλος Έλλην, ο Ηπειρώτης Αλκ. Λάππας. Για όλα τούτα δεν είναι τυχαίο που λεν πως «οι Ηπειρώτες έκτισαν την Αργεντινή»!..
Επανερχόμαστε στον αγωνιστή και πρώτο πρόεδρο της Αργεντινής: Όταν η χώρα πτώχευσε (1890) οι Αργεντινοί θυμήθηκαν και πάλι τον Δημητρίου. Αυτός, συμφώνησε με τον στρατηγό Ρόκα και υποστήριξαν στις προεδρικές εκλογές (Μάιος 1892) τον Σάενς Πένια, έναν ανώτερο δικαστικό λειτουργό, που έχαιρε γενικού σεβασμού. Ο Β. Δημητρίου δεν ξέχασε ποτέ τις καταβολές της οικογενείας του, κι ας μην είχε επισκεφθεί ποτέ ο ίδιος την Ελλάδα! Μιλούσε άριστα ελληνικά! Θεωρείται και εκ των κορυφαίων λογοτεχνών (ποιητών και ιστορικών) της Αργεντινής. Έγραψε το έργο «Η Ιστορία του Σαν Μαρτίν» και το «Η Ιστορία του Μπελγκράνο», στα οποία προσπάθησε να αναπτύξει το φρόνημα της εθνικής συνειδήσεως των Αργεντινών. Ας σημειώσω, ότι τότε η ελληνική ήταν η δημοφιλέστερη γλώσσα στο Μπ. Άυρες, μετά την τοπική.
Ο συγγραφέας Β. Δημητρίου ίδρυσε και την εφημερίδα «Έθνος», το 1862, την πρώτη εφημερίδα της Αργεντινής! Ενώ στο Μπ. Άυρες εκδιδόταν και ελληνικό - και μάλιστα γελοιογραφικό - φύλλο! Η «Εταιρεία της υπέρ των Πατρίων Αμύνης» (που ιδρύθηκε το 1901 και στεγάσθηκε στην Ακαδημία Αθηνών) κυκλοφορούσε ένα 4σέλιδο φυλλάδιο, με τίτλο «Τα Πάτρια» - επιμελεία των ακαδημαϊκών Γ. Χατζιδάκη, Κ. Ζησίου και του δημοσιογράφου Ι. Δαμβέργη - που κυκλοφορούσε τότε σε 20.000 δωρεάν αντίτυπα και που έφθανε και στην Αργεντινή! Το 1924 ιδρύθηκε η ομογενειακή εφημερίδα «Πατρίς», στο Μπ. Άυρες, από τον Γ. Παρασκευαΐδη (και είτα δ/ντή τον Αθ. Βαϊρακλιώτη). Μετά, ο πρέσβυς της Ελλάδος στο Μπ. Άυρες, Βασ. Δενδραμής, ίδρυσε την εφημερίδα «Ελλάς» (με δ/ντές τον Δημ. Λογοθέτη, έως το 1956, την θυγατέρα του Ελένη και είτα τον Λεων. Τριανταφυλλίδη). Το 1958 ιδρύθηκε η εφημερίδα «Νότιος Αμερική», από την Πολ. Μποσκαΐνου και ο «Ελληνισμός» από τον Δημ. Ρούτση.
Γι' αυτό ο Αργεντινός εθνικός ποιητής και ένας των σημαντικότερων ποιητών της Ν. Αμερικής, που ήταν και μέλος του Αργεντινού Κοινοβουλίου Αντράντε Ολεγκάριο (1841-1882), ο οποίος ύμνησε τις ομορφιές της πατρίδος του, έγραψε έργα εμπνευσμένα από την Ελλάδα («Ατλαντίς», 1881 και «Προμηθεύς», 1877), στα οποία εκφράζει τους πόθους των λαών της Λατ. Αμερικής. Ενώ ένα από τα ωραιότερα γλυπτά έργα-δημόσια μνημεία που ευρίσκονται στην Αργεντινή, είναι ο «Θνήσκων Κένταυρος», έργο του Γάλλου γλύπτου Μπουρντέλ. Η Αργεντινή συνδέεται και με την Θράκη, κυρίως δια μέσου του ιδιοφυούς επιχειρηματία και ευπατρίδη, Ευγένιου Ευγενίδη (εκ Διδυμοτείχου) ο οποίος - μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο - συνέδεσε ατμοπλοϊκώς την Νότιο Αφρική με την Νότιο Αμερική! Εν τέλει, εγκαταστάθηκε στην Αργεντινή, απ' όπου ο οξυδερκής επιχειρηματίας διείδε το ισχυρό μεταναστευτικό ρεύμα κι εστράφη στην ναυτιλία των υπερωκεανίων.
Και ο δις βραβευμένος με Όσκαρ Αργεντινός συνθέτης Γκουστάβο Σανταολάγια, δήλωσε: «Προσωπικά νοιώθω την ύπαρξη μιας υπόγειας σύνδεσης μεταξύ Ελλάδος-Αργεντινής, μεταξύ των δύο πολιτισμών. Νοιώθω πως η μουσική μας συγγενεύει κάπως με την δική σας και την συγγένεια την εντοπίζω ανάμεσα στο τάνγκο και στο ρεμπέτικο... Ίσως να υπάρχουν κοινές πηγές. Οι μουσικές και των δύο είναι πιο συναισθηματικές, κάπως σκοτεινές και θλιμμένες, και τα δύο ιδιώματα αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο την μελαγχολία. Υπάρχει ένα περίεργο αίσθημα κενότητος που δεν μπορώ να το περιγράψω. Μου αρέσει ο Μ. Θεοδωράκης, ενώ παλαιότερα ήμουν φανατικός των Aphrodite's Child του Β. Παπαθανασίου. Ο δίσκος τους "666" είναι από τους αγαπημένους μου. Μου αρέσουν επίσης πολύ τα ρεμπέτικα. Στην συλλογή των οργάνων μου έχω - εννοείται - και το μπουζούκι. Εάν το χρησιμοποιούσα στην ταινία, θα το έπαιζα βέβαια με τον δικό μου τελείως διαφορετικό τρόπο» - βλ. σχ. εφημ. «Εποχή», Ιούνιος 2009.
Στο σημείο αυτό, καλό είναι να θυμηθούμε πως στα εθνικά μουσικά όργανα της Αργεντινής, ανάμεσα στο τύμπανο κάγια, τον καλαμένιο αυλό, τον κοκκαλένιο αυλό (κουένα), τον ευθύαυλο (μια πεντάμετρη σάλπιγγα, που λέγεται έρκε ή ερκέντχο ή τρουτρούκα), συγκαταλέγεται και ο αυλός του Πανός, που στην τοπική λέγεται «σίρου» ή «αντάρα».
Η ελληνική κοινότητα του Μπ. Άυρες από το 1911 είχε εκκλησία, σχολείο και νοσοκομείο! Στην απογραφή του 1963 οι Έλληνες της Αργεντινής ήσαν 43.000 (η πολυπληθέστερη εθνότητα μετά τους εντοπίους, τους Ιταλούς και τους εβραίους). Την δεκαετία του 1950-60 ο ελληνικός πληθυσμός αυξανόταν συνεχώς. Ζούσε κυρίως σε 8 κοινότητες (οι παλαιότερες: Δυο στο Μπ. Άυρες, μια στο Βερίσσο και μια στο Ρεμέντιος ντε Εσκαλάντα), είχε αναπτύξει 21 κοινωφελείς οργανώσεις, εκκλήσιαζόταν σε 6 εκκλησιές και λειτουργούσε 5 σχολεία! Σήμερα, ο απόδημος ελληνισμός στην Αργεντινή υπολογίζεται σε 20.000 ανθρώπους. Η δε δρ. Χρ. Τσαρδίκου (πρόεδρος του «Νόστος» Μπ. Άυρες) δημιούργησε έδρα Ελληνικών Σπουδών σε μεγάλο πανεπιστήμιο της αργεντίνικης πρωτεύουσας. Το 2009 η Ένωση Συγγραφέων Αργεντινής έδωσε το α΄ διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας στην Ελλάδα και στον Πέτρο Κασιμάτη, κατά τον διεθνή διαγωνισμό «Ο Ελληνισμός και ο Μέγας Αλέξανδρος», που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την ελληνική πολιτιστική οργάνωση «Νόστος».
ΠΗΓΕΣ:
Γκαλεάνο Εδ. «Πηγές από Μνήμες Φωτιάς - Τα πρόσωπα και οι μάσκες», μτφρ. Ισμ. Κανσή, εκδ. «Εξά¬ντας», 1987.
Δαμηλάκου Μ. «Έλληνες μετανάστες στην Αργεντινή (1900-1970): Διαδικασίες συγκρότησης και μετασχηματισμοί μιας μεταναστευτικής κοινότητας», Ιστορικό Αρχείο Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, 2004.
Εθνική Ελληνική Επιτροπή Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου «Αργεντινή-Χιλή από οικονομικής απόψεως», Αθήναι, 1961.
Καμηλιέρης Σπ. «Το γενικόν εμπόριον της Αργεντινής Δημοκρατίας και η οικονομική εξέλιξις της χώρας κατά τα τελευταία έτη», Μπ. Άυρες, 1938.
Κατσόμαλος Β. «Αργεντίνα, Χιλή-Ουρουγουάη-Βραζιλία και οι Έλληνες», Μπ. Άυρες, 1972.
Κουτάντος Δημ. «Λέξεις που μυρίζουν θάλασσα (Ελληνικές λέξεις στα πορτογαλικά)».
Λεκάκης Γ. «Ήπειρος, η γωνιά που πέτρωσε στο 5...», βιβλίο (620 σελίδων), το οποίο κυκλοφόρησε μαζί με 4 CDs με ηπειρώτικη μουσική και ένα Cdrom. Έκδ. RiA Music & Multimedia Education Engineering (εκδ. «Πολυμέσα Εκπαιδευτική Μηχανική»), 1998. Του ιδίου: «Ο Τύπος την εποχή Πλάτωνος Δρακούλη», εισήγηση στο συνέδριο για τον Πλ. Δρακούλη, που έγινε στην Ιθάκη, το 2009.
Πετρίδης Ζ. Π. «Οδύσσεια - Μια ναυτική εποποιία προϊστορικών Ελλήνων εις την Αμερικήν», 1994.
Ποιμενίδης Κ. Ι. «Συνοπτική εικών της Αργεντινής Δημοκρατίας», εν Αθήναις, 1926.
Τρακάδα Κυρ. «Αγαπημένη μου Αργεντινή-Από την Παταγονία στη Σάμο με αγάπη», εκδ. «Νοσταλγία», 2010. Της ιδίας «Μπόκα-τζούνιορ-Αιγαίο: Αυτά που μας ενώνουν».
Τριανταφυλλίδης Μαν. «Έλληνες της Αμερικής», 1952.
Χουρμουζιάδης Γ. "La cultura de Grecia", Μπουένος Άυρες Αργεντινή, 1972.
Χρηστοφής Χρ. «Η Αργεντινή δημοκρατία και το ελληνικό εμπόριον υπό έποψιν ναυτιλίας, μεταναστεύσεως, συναλλαγών», εν Αθήναις, 1991.
Και: "Grecia-datos informativos sebu su economia nauonal con la Republica Argentina", Μπ. Άυρες, 1936.
Από το XRONOS GR
Το είδαμε στο Ήπειρος-Ελλάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου