Tου Ηλια Μαγκλινη
Οι εκδόσεις της Εστίας κυκλοφόρησαν εκ νέου το ιστορικό αφήγημα του Ευάγγελου Αβέρωφ «Φωτιά και τσεκούρι». Κλασικό έργο στη βιβλιογραφία του Ελληνικού Εμφυλίου πολέμου, κυκλοφόρησε εν μέσω της δικτατορίας, αλλά πέρασε μετά στην αφάνεια, σταμπαρισμένο σαν «βίβλος» της μιας πλευράς. Γι’ αυτό και η επανέκδοσή του προκάλεσε το μειδίαμα απ’ όσους ανήκουν στις γενιές που πολιτικοποιήθηκαν τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 (στους κόλπους της Αριστεράς), κρίνοντάς το ως κείμενο ξεπερασμένο, γραφικό. Αβασάνιστη κρίση, καθώς δεν είναι περισσότερο μονομερές από «βαρβάτες» μελέτες ιστορικών με αριστερές πεποιθήσεις, οι οποίες έχουν βέβαια τη δική τους συνεισφορά στη νεότερη μελέτη του Εμφυλίου.
Δεν είναι της παρούσης η κριτική αποτίμηση ενός βιβλίου όπως το «Φωτιά και τσεκούρι», κάτι που πρέπει να γίνει από ιστορικούς - να πω μόνον ότι ο συγγραφέας του διαθέτει σπάνια παιδεία, ενώ είναι ένας χαρισματικός αφηγητής με έξοχες δραματικές στιγμές που αφορούν και τις δύο πλευρές. Στην αναγνωστική απόλαυση συμβάλλει και η μετάφραση του κειμένου από τον Χριστόφορο Κάσδαγλη. Το βιβλίο είχε αρχικά κυκλοφορήσει στη Γαλλία το 1973 (εκδ. Breteuil), έκανε έως το 1996 οκτώ εκδόσεις, ενώ έχει μεταφραστεί και στα αγγλικά.
Σήμερα, επανακυκλοφορεί σε μια περίοδο κατά την οποία έχουμε, για μια ακόμη φορά, πληθώρα εκδόσεων πάνω στο ίδιο θέμα, ιστορικές μελέτες και μαρτυρίες που θίγουν για πρώτη φορά κάποια ζητήματα: ενδεικτικά αναφέρω τον «Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας» του Νίκου Μαραντζίδη (από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια) και το «Μαρτυρίες μιας διαδρομής» της Ελλης Παππά, συντρόφου του Νίκου Μπελογιάννη (από τη Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη).
Ουσιαστικά, η αναψηλάφηση του Εμφυλίου ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν έκλεινε ένα σεβαστό χρονικό διάστημα από τα γεγονότα (μισός αιώνας το 1999) και λίγα χρόνια μετά το 1989 και την κυβέρνηση συνασπισμού ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά. Μιλάμε για το λεγόμενο «βρώμικο ’89», όπως το αποκάλεσε το ΠΑΣΟΚ.
Δεν ξέρω αν ήταν «βρώμικο», ήταν όμως βλακώδες, ως προς την προσέγγιση της Ιστορίας. Διότι εκείνος ο κυβερνητικός συνασπισμός οδήγησε σε αποφάσεις ασύλληπτης ανοησίας όσον αφορά τη συλλογική μνήμη και ιστορία του Εμφυλίου, όπως το περίφημο κάψιμο των φακέλων, την καταστροφή ολόκληρων τόμων της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού με θέμα τη σύγκρουση 1946-49 (ευτυχώς τα αρχεία υπάρχουν ακόμα) κ.ά. Φωτιά και τσεκούρι δηλαδή από αμφότερα τα στρατόπεδα.
Μια προσωπική εμπειρία επ’ αυτού: Αναζητώντας τη δράση του παππού, από την πλευρά του πατέρα, κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία και την Εθνική Αντίσταση, είχα μια παράπλευρη ανακάλυψη: στο επίσημο έγγραφο που εστάλη από στρατολογικό γραφείο, αναφέρεται: «24 Ιανουαρίου 1944: Εκτελείται από τον Δημοκρατικό Στρατό». Πράγματι, ο παππούς, φανατικός βενιζελικός το 1919, εντάχθηκε στον ΕΔΕΣ το 1943 και δολοφονήθηκε σε κεντρικό δρόμο του Αγρινίου με μια σφαίρα στον αυχένα - από την ΟΠΛΑ όμως, την Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (το εκτελεστικό όργανο του ΕΑΜ), όχι από τον Δημοκρατικό Στρατό. Ο Δημοκρατικός Στρατός ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 1946.
Δεν ευθύνεται το αρμόδιο στρατολογικό γραφείο βέβαια για τούτη την ανακρίβεια. Μια εγκύκλιος του 1989 απαγόρευσε -ορθά- κάθε επίσημη αναφορά σε «κομμουνιστοσυμμορίτες» κτλ. Το ορθόν από ’δω και πέρα θα ήταν «Μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού». Τι γίνεται όμως με την προ του Δημοκρατικού Στρατού εποχή; Αμηχανία που οδηγεί σε ιστορικές ανακρίβειες. Και λοιπόν; Θα πει κανείς. Εχουμε μάθει να πορευόμαστε στην Ελλάδα με ημίμετρα και μπαλώματα.
Για να επιστρέψω στο πόνημα του Ευάγγελου Αβέρωφ όμως: ανεξαρτήτως ιδεολογικής τοποθέτησης, η παιδεία και η καλλιέργεια Ελλήνων πολιτικών εκείνης της γενιάς, όπως του Αβέρωφ, απλώς δεν υφίσταται σήμερα. Μη μας φταίνε μόνο οι νέες γενιές μαθητών και φοιτητών. Στη Βουλή των Ελλήνων η ημιμάθεια αναστενάζει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου